maatschapij
Bevallen in de Bijlmer
Henna Playfair
Bevallen in de Bijlmer is een totaal ander verhaal dan in Oud-Zuid. Baby’s worden er beduidend vaker te vroeg geboren. De pas overleden verloskundige Henna Playfair zorgde dat ‘haar’ zwangere vrouwen de juiste zorg kregen. Verloskundige Lucienne Read en gynaecoloog Martijn Oudijk zetten deze missie vanuit Amsterdam UMC voort.
Tekst: Stijn Dunk - Foto pag 25: Martijn Gijsbertsen
“Er komt nu een zwangere vrouw uit de Bijlmer op onze poli, die woont in het kantoorpand waar zij schoonmaakt. Zij heeft onvoldoende eten, kan niet elke dag douchen. Het is door mijn contacten in de wijk gelukt dat zij drie keer per dag een warme maaltijd kan afhalen. Daar ben ik heel blij mee, want goede voeding is belangrijk voor moeder en ongeboren kind.” Lucienne Read, verloskundige op locatie AMC, kent veel van dit soort vrouwen en verhalen. Jarenlang werkte zij als verloskundige in de Bijlmermeer zelf, sinds enkele jaren doet ze dat vanuit Amsterdam UMC. “Ik wil graag het verschil maken voor deze mensen. Dat is in Amsterdam Zuid-Oost hard nodig.”
Stressvolle zwangerschap
Read leerde het vak van verloskundige Henna Playfair, een beroemdheid in de Bijlmermeer. Dertig jaar lang leidde Playfair, die eind vorig jaar overleed, haar verloskundigenpraktijk op geheel eigen wijze. Ze handelde zeer doortastend en no nonsense richting Amsterdam UMC en andere instanties. En ze was zeer strijdbaar voor de zwangere vrouwen die ze begeleidde. Vrouwen van uiteenlopende culturele achtergronden. Vrouwen die niet zelden te kampen hadden met veel problemen en stress. Die risico’s opleverden voor de zwangerschap, of voor de leefomstandigheden van de pasgeboren baby. “Denk aan sociale problematiek zoals geldproblemen, drugsgebruik of geen vaste woonplaats”, zegt Read. “Daarom is het in de Bijlmer belangrijk dat je als zorgverlener op tijd bij een zwangere vrouw thuis komt. Dan kun je situatie inschatten en kijken hoe je kunt helpen.”
De omstandigheden waaronder vrouwen bevallen, kunnen binnen één en dezelfde stad lichtjaren van elkaar verschillen. In het chique Amsterdam Oud-Zuid, waar Read is opgegroeid en in haar eerste jaren als verloskundige werkte, ervaren de meeste zwangeren nauwelijks stress over huis, geld of voeding. “Daar belde een vrouw midden me in de nacht in paniek op of ze de juiste uitzet voor de kinderkamer had. Een andere vrouw verwees mij bij een huisbezoek de dag naar haar bevalling door naar de au pair: ze had een belangrijke bespreking voor haar werk. Shocking, vond ik.”
Deze grote lokale verschillen qua gezondheid worden in de afgelopen jaren ook geconstateerd door de onderzoeksgroep Public Health van Amsterdam UMC. Steeds opnieuw blijkt dat inwoners van sociaal-economisch zwakkere wijken een aanwijsbaar groter risico lopen op ziektes, zoals kanker en depressie. Wat als optelsom leidt tot een drastisch andere levensverwachting: een bewoner van Amsterdam-Zuid leeft gemiddeld zes à zeven jaar langer dan een inwoner van Zuid-Oost.
E
In de Bijlmer zijn vaker vroeggeboortes
Cultureel contact
Dan is het cruciaal dat zwangere vrouwen met problemen op tijd aankloppen bij de verloskundige in de wijk of het ziekenhuis. Dat is in een wijk als de Bijlmermeer niet vanzelfsprekend, weet Read.
“Zwangeren uit andere culturen laten minder snel merken wat er precies aan de hand is. Dan zeggen ze aan de telefoon dat ze een beetje bloedverlies hebben, maar dat blijkt dan best veel te zijn. Ik denk dat het daarom belangrijk is eerst een vertrouwensband op te bouwen. Daarbij kan het helpen als jij als zorgprofessional ook uit een andere cultuur komt: ik merk dat ik op het spreekuur vanuit mijn Surinaamse achtergrond makkelijker contact leg met patiënten uit de Bijlmer. Ze vertellen me meer en nemen eerder iets van me aan.” Read helpt soms ook met formaliteiten: “Als een Ghanese vrouw de taal niet machtig is, help ik haar een formulier invullen. Of bel ik even met de gemeente.”
Oudijk herkent dit. “Deze culturele factor is er absoluut. Herkenning is belangrijk voor patiënten dus streven wij ook naar diversiteit op onze afdeling. “Zo zoeken we naar mannelijke gynaecologen omdat er veel meer vrouwen in het vak zitten. En zeker ook naar een multiculturele samenstelling van het team. Dat begint al bij de opleiding Geneeskunde. Later speelt het bij de selectie voor promotieplekken en aansluitend de opleiding tot specialist. Daar moeten niet alleen jonge witte vrouwen solliciteren.” Deze opgave blijkt in de praktijk best lastig. “Er werken hier nog steeds veel witte vrouwen. Maar ik ben redelijk tevreden over de samenstelling van mijn groep arts-onderzoekers.”
Hechte band
Ook Henna Playfair (Paramaribo, 1953) zag het belang van onderling cultureel begrip: “’Jullie moeten geen blanke ambtenaren uit de Stopera naar de Bijlmer sturen’, zei ze tegen de gemeente’”, vertelt zoon Benk. “Maar als iemand daadkracht en betrokkenheid toonde, wilde ze er juist graag mee in zee. Zoals vastgoedondernemer Niek Sandman, die de stichting ‘Alle Amsterdamse kinderen gelijke kansen’ heeft opgezet. Daar is het project preventie vroeggeboorte Amsterdam Zuid-Oost uit voort gekomen. Waarin locatie AMC samenwerkt met lokale verloskundigenpraktijken.”
Zo zijn er ook voor de toekomst stevige bruggen geslagen tussen de eerstelijns geboortezorg in de Bijlmer en de tweede- en derdelijns professionals van het naburige Amsterdam UMC. Een hechte band die op een bijzondere manier zichtbaar werd op de dag van Henna’s uitvaart. “De stoet reed speciaal langs locatie AMC en haar oude praktijk in de Bijlmer. Daar vormden enorm veel collega’s een haag om haar de laatste eer te bewijzen”, blikt Oudijk terug. “Heel indrukwekkend”, aldus zoon Benk. Oudijk: “Deze vrouw heeft zo’n groot deel van haar leven in ons ziekenhuis gewerkt en zich met hart en ziel ingezet. Dat wordt enorm gewaardeerd. En laat zien dat een ziekenhuis midden in de samenleving staat.” •
Grote verschillen per wijk
Gynaecoloog en hoogleraar verloskunde Martijn Oudijk doet onderzoek naar lokale verschillen in het risico op vroeggeboorte. Hoe vroeger een baby geboren wordt, hoe meer kans op complicaties tijdens en na de bevalling. Prematuur geboren kinderen krijgen later vaker problemen met hun gezondheid en ontwikkeling. Ook Oudijk signaleert grote verschillen tussen Amsterdamse wijken: in buurten als de Bijlmer en Noord wordt 8 à 9 procent van de kinderen te vroeg geboren, bijna twee keer zoveel als in meer welvarende wijken: “Schrikbarend”, noemt hij dit contrast. “Daar wilden Henna en ik wat aan doen en daarom we zijn het project ‘Preventie vroeggeboorte Amsterdam Zuid-Oost’ gestart.” Dat houdt in dat we aan zwangere vrouwen in de Bijlmer gratis voedingssupplementen gaan verstrekken die het risico beperken: zoals omega-3 visolie capsules. Ook bieden we ze hulp bij een gezonde leefstijl, qua voeding en beweging.”
Deze praktische en effectieve aanpak spreekt Benk Playfair, zoon van Henna, sterk aan. “Dit is precies zoals mijn moeder altijd werkte: met concrete acties die ook zoden aan de dijk zetten. Als vijftienjarige hielp ik mijn moeder al met het inpakken van voedselsupplementen voor zwangere vrouwen. Die kregen in haar praktijk allemaal het bekende koffertje uitgereikt. Maar zij haalde altijd eerst alle ‘onzindingen’ eruit en verving ze door ‘nuttige’ zaken, zoals visolietabletten.” Oudijk, Read en hun collega’s op de afdeling Verloskunde voelen zich verantwoordelijk om de maatschappelijke missie van Playfair voort te zetten: “Wij proberen haar legacy hoog te houden”, aldus Oudijk. “Onze afdeling heeft van oudsher veel vrouwelijke patiënten uit de regio. Wij voelen een grote betrokkenheid hen te helpen: het liefst niet pas op het moment dat er problemen zijn, maar eerder. Daarom is preventie zo belangrijk.”
Doneren voor het project Preventie vroeggeboorte Amsterdam Zuid-Oost? https://steunemma.kentaacare.nl/fundraisers/hennaplayfair
maatschapij
Bevallen in de Bijlmer
Cultureel contact
Dan is het cruciaal dat zwangere vrouwen met problemen op tijd aankloppen bij de verloskundige in de wijk of het ziekenhuis. Dat is in een wijk als de Bijlmermeer niet vanzelfsprekend, weet Read.
“Zwangeren uit andere culturen laten minder snel merken wat er precies aan de hand is. Dan zeggen ze aan de telefoon dat ze een beetje bloedverlies hebben, maar dat blijkt dan best veel te zijn. Ik denk dat het daarom belangrijk is eerst een vertrouwensband op te bouwen. Daarbij kan het helpen als jij als zorgprofessional ook uit een andere cultuur komt: ik merk dat ik op het spreekuur vanuit mijn Surinaamse achtergrond makkelijker contact leg met patiënten uit de Bijlmer. Ze vertellen me meer en nemen eerder iets van me aan.” Read helpt soms ook met formaliteiten: “Als een Ghanese vrouw de taal niet machtig is, help ik haar een formulier invullen. Of bel ik even met de gemeente.”
Oudijk herkent dit. “Deze culturele factor is er absoluut. Herkenning is belangrijk voor patiënten dus streven wij ook naar diversiteit op onze afdeling. “Zo zoeken we naar mannelijke gynaecologen omdat er veel meer vrouwen in het vak zitten. En zeker ook naar een multiculturele samenstelling van het team. Dat begint al bij de opleiding Geneeskunde. Later speelt het bij de selectie voor promotieplekken en aansluitend de opleiding tot specialist. Daar moeten niet alleen jonge witte vrouwen solliciteren.” Deze opgave blijkt in de praktijk best lastig. “Er werken hier nog steeds veel witte vrouwen. Maar ik ben redelijk tevreden over de samenstelling van mijn groep arts-onderzoekers.”
Hechte band
Ook Henna Playfair (Paramaribo, 1953) zag het belang van onderling cultureel begrip: “’Jullie moeten geen blanke ambtenaren uit de Stopera naar de Bijlmer sturen’, zei ze tegen de gemeente’”, vertelt zoon Benk. “Maar als iemand daadkracht en betrokkenheid toonde, wilde ze er juist graag mee in zee. Zoals vastgoedondernemer Niek Sandman, die de stichting ‘Alle Amsterdamse kinderen gelijke kansen’ heeft opgezet. Daar is het project preventie vroeggeboorte Amsterdam Zuid-Oost uit voort gekomen. Waarin locatie AMC samenwerkt met lokale verloskundigenpraktijken.”
Zo zijn er ook voor de toekomst stevige bruggen geslagen tussen de eerstelijns geboortezorg in de Bijlmer en de tweede- en derdelijns professionals van het naburige Amsterdam UMC. Een hechte band die op een bijzondere manier zichtbaar werd op de dag van Henna’s uitvaart. “De stoet reed speciaal langs locatie AMC en haar oude praktijk in de Bijlmer. Daar vormden enorm veel collega’s een haag om haar de laatste eer te bewijzen”, blikt Oudijk terug. “Heel indrukwekkend”, aldus zoon Benk. Oudijk: “Deze vrouw heeft zo’n groot deel van haar leven in ons ziekenhuis gewerkt en zich met hart en ziel ingezet. Dat wordt enorm gewaardeerd. En laat zien dat een ziekenhuis midden in de samenleving staat.” •
In de Bijlmer zijn vaker vroeggeboortes
“Er komt nu een zwangere vrouw uit de Bijlmer op onze poli, die woont in het kantoorpand waar zij schoonmaakt. Zij heeft onvoldoende eten, kan niet elke dag douchen. Het is door mijn contacten in de wijk gelukt dat zij drie keer per dag een warme maaltijd kan afhalen. Daar ben ik heel blij mee, want goede voeding is belangrijk voor moeder en ongeboren kind.” Lucienne Read, verloskundige op locatie AMC, kent veel van dit soort vrouwen en verhalen. Jarenlang werkte zij als verloskundige in de Bijlmermeer zelf, sinds enkele jaren doet ze dat vanuit Amsterdam UMC. “Ik wil graag het verschil maken voor deze mensen. Dat is in Amsterdam Zuid-Oost hard nodig.”
Stressvolle zwangerschap
Read leerde het vak van verloskundige Henna Playfair, een beroemdheid in de Bijlmermeer. Dertig jaar lang leidde Playfair, die eind vorig jaar overleed, haar verloskundigenpraktijk op geheel eigen wijze. Ze handelde zeer doortastend en no nonsense richting Amsterdam UMC en andere instanties. En ze was zeer strijdbaar voor de zwangere vrouwen die ze begeleidde. Vrouwen van uiteenlopende culturele achtergronden. Vrouwen die niet zelden te kampen hadden met veel problemen en stress. Die risico’s opleverden voor de zwangerschap, of voor de leefomstandigheden van de pasgeboren baby. “Denk aan sociale problematiek zoals geldproblemen, drugsgebruik of geen vaste woonplaats”, zegt Read. “Daarom is het in de Bijlmer belangrijk dat je als zorgverlener op tijd bij een zwangere vrouw thuis komt. Dan kun je situatie inschatten en kijken hoe je kunt helpen.”
De omstandigheden waaronder vrouwen bevallen, kunnen binnen één en dezelfde stad lichtjaren van elkaar verschillen. In het chique Amsterdam Oud-Zuid, waar Read is opgegroeid en in haar eerste jaren als verloskundige werkte, ervaren de meeste zwangeren nauwelijks stress over huis, geld of voeding. “Daar belde een vrouw midden me in de nacht in paniek op of ze de juiste uitzet voor de kinderkamer had. Een andere vrouw verwees mij bij een huisbezoek de dag naar haar bevalling door naar de au pair: ze had een belangrijke bespreking voor haar werk. Shocking, vond ik.”
Deze grote lokale verschillen qua gezondheid worden in de afgelopen jaren ook geconstateerd door de onderzoeksgroep Public Health van Amsterdam UMC. Steeds opnieuw blijkt dat inwoners van sociaal-economisch zwakkere wijken een aanwijsbaar groter risico lopen op ziektes, zoals kanker en depressie. Wat als optelsom leidt tot een drastisch andere levensverwachting: een bewoner van Amsterdam-Zuid leeft gemiddeld zes à zeven jaar langer dan een inwoner van Zuid-Oost.
E
Henna Playfair
Grote verschillen per wijk
Gynaecoloog en hoogleraar verloskunde Martijn Oudijk doet onderzoek naar lokale verschillen in het risico op vroeggeboorte. Hoe vroeger een baby geboren wordt, hoe meer kans op complicaties tijdens en na de bevalling. Prematuur geboren kinderen krijgen later vaker problemen met hun gezondheid en ontwikkeling. Ook Oudijk signaleert grote verschillen tussen Amsterdamse wijken: in buurten als de Bijlmer en Noord wordt 8 à 9 procent van de kinderen te vroeg geboren, bijna twee keer zoveel als in meer welvarende wijken: “Schrikbarend”, noemt hij dit contrast. “Daar wilden Henna en ik wat aan doen en daarom we zijn het project ‘Preventie vroeggeboorte Amsterdam Zuid-Oost’ gestart.” Dat houdt in dat we aan zwangere vrouwen in de Bijlmer gratis voedingssupplementen gaan verstrekken die het risico beperken: zoals omega-3 visolie capsules. Ook bieden we ze hulp bij een gezonde leefstijl, qua voeding en beweging.”
Deze praktische en effectieve aanpak spreekt Benk Playfair, zoon van Henna, sterk aan. “Dit is precies zoals mijn moeder altijd werkte: met concrete acties die ook zoden aan de dijk zetten. Als vijftienjarige hielp ik mijn moeder al met het inpakken van voedselsupplementen voor zwangere vrouwen. Die kregen in haar praktijk allemaal het bekende koffertje uitgereikt. Maar zij haalde altijd eerst alle ‘onzindingen’ eruit en verving ze door ‘nuttige’ zaken, zoals visolietabletten.” Oudijk, Read en hun collega’s op de afdeling Verloskunde voelen zich verantwoordelijk om de maatschappelijke missie van Playfair voort te zetten: “Wij proberen haar legacy hoog te houden”, aldus Oudijk. “Onze afdeling heeft van oudsher veel vrouwelijke patiënten uit de regio. Wij voelen een grote betrokkenheid hen te helpen: het liefst niet pas op het moment dat er problemen zijn, maar eerder. Daarom is preventie zo belangrijk.”
Doneren voor het project Preventie vroeggeboorte Amsterdam Zuid-Oost? https://steunemma.kentaacare.nl/fundraisers/hennaplayfair
Tekst: Stijn Dunk - Foto pag 25: Martijn Gijsbertsen
Bevallen in de Bijlmer is een totaal ander verhaal dan in Oud-Zuid. Baby’s worden er beduidend vaker te vroeg geboren. De pas overleden verloskundige Henna Playfair zorgde dat ‘haar’ zwangere vrouwen de juiste zorg kregen. Verloskundige Lucienne Read en gynaecoloog Martijn Oudijk zetten deze missie vanuit Amsterdam UMC voort.
