Dietiste Sanaa Bouras-El Mallali

Aarzeling

De Cliëntenraad is – niet verwonderlijk - voorstander, vertelt Anat Fuldauer namens de raad.. Ook uit eigen ervaring weet ze hoe stressvol een consult kan zijn en hoe weinig je dan opslaat van alle informatie. “Mijn dochter was vreselijk ziek toen ze zes was. De zorgverlener zat van alles te vertellen en we zaten erbij en keken ernaar. Na afloop dacht ik: ik heb echt geen idee wat hij verteld heeft.” Fuldauer heeft niet enkel oog voor de behoefte van patiënten om zo’n gesprek rustig terug te luisteren. Ze snapt ook de aarzeling die zorgverleners soms hebben. Bij gesprekken kunnen emoties hoog oplopen en kan een enkele uitspraak verkeerd geïnterpreteerd worden. “Ik kan me daarom voorstellen dat je zo’n gesprek in een paar stukjes knipt. En met elkaar afspreekt dat de patiënt aan het einde alleen de samenvatting opneemt.”

Veilig leren

Dat is een van de oplossingen die dermatoloog Edwin van Leent nog wel aanspreekt. Want eerlijk gezegd voelt hij wat reserves bij het opnemen van consulten. Sinds kort wijst een video op de informatieschermen in de wachtkamers patiënten op de mogelijkheid hun consult op te nemen. “Mijn collega’s zagen dat en daar waren ze niet blij mee. Daar werd ik als chef van de poli op aangesproken.” Op de poli Dermatologie is de video van de informatieschermen gehaald. 

Veel patiënten kunnen tijdens een consult maar moeilijk informatie onthouden. Daarom is het zinvol als ze het gesprek kunnen opnemen en terugluisteren. Een campagne wijst patiënten op dit patientenrecht. Veel zorgverleners zijn positief, anderen zijn terughoudend. “Het draait om wederzijds vertrouwen.”

Tekst: Jasper Enklaar - Illustratie: Gemma Pauwels - Foto: Martijn Gijsbersten

Patiënten zijn tijdens een consult vaak zenuwachtig: misschien krijgen ze slecht nieuws te horen. Het komt voor dat een patiënt meer dan tachtig procent mist van wat een zorgverlener vertelt. En wat ze onthouden, klopt niet altijd. Blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. Vandaar dat Amsterdam UMC patiënten via een campagne actief wijst op de mogelijkheid een consult op te nemen. Zeker voor mensen met zogeheten lage ‘gezondheidsvaardigheden’ kan dit belangrijk zijn. 

Voor gynaecoloog Annemijn Aarts een goede reden om zich voor dit onderwerp in te zetten. “Voor het nemen van beslissingen over je gezondheid en je behandeling is het zinvol om terug te kunnen luisteren wat er verteld is. Dan kunnen patiënten daar beter over nadenken. Ze kunnen het laten horen aan een familielid dat er niet bij was, zodat die kan helpen bij het nemen van beslissingen. Het opnemen kan heel nuttig zijn. Vooral als er een behandelkeuze gemaakt moet worden, er verschillende opties worden besproken, of bij een uitleg hoe je medicatie moet gebruiken.

Huisregels

Sanaa Bouras-El Mallali ziet als diëtiste vooral diabetespatiënten. Ze maakt geregeld mee dat patiënten hun mobieltje op tafel leggen om een opname te maken. “Vooral als mensen net de diagnose hebben, krijgen ze een bak met informatie over zich heen. Bij diabetes type1 gaat het om koolhydraten tellen en dat is best een gedoe. Daarom werk ik veel met visueel beeldmateriaal, animatiefilmpjes of plaatjes. Om het wat begrijpelijker te maken.” Dat patiënten een opname maken, vindt ze prima. Ze initieert het niet zelf, maar laat het van patiënten zelf afhangen of ze ermee komen. “Ik heb er helemaal geen probleem mee. Als je het maar benoemt: ‘Vind je het handig om op te nemen, doe het dan, maar dit zijn de regels’. Dan heb je in ieder geval op de regels gewezen.”

Hoe dan ook is het maken van goede afspraken belangrijk. Want voor het opnemen van een consult gelden huisregels. Een patiënt heeft het recht een opname te maken. Maar het is wel de bedoeling dat patiënten vooraf melden dat ze een gesprek willen opnemen. Dat opnemen mag alleen voor privégebruik. Bij beeldopnames mag behalve de patiënt niemand herkenbaar in beeld komen. De opnames mogen verder nooit - of alleen met uitdrukkelijke toestemming - gedeeld worden met derden, bijvoorbeeld via whatsapp of social media. Want ook de privacy van de zorgverleners verdient bescherming. 

P

Van Leent snapt de terughoudendheid. “Het merendeel van onze patiënten wordt gezien door coassistenten en de arts-assistenten. Die zijn in opleiding, die mogen fouten maken. Het geeft niet als zij het een keer niet bij het juiste eind hebben, want wij doen altijd nog een controle. We willen een veilig opleidingsklimaat bieden. Dat betekent dat we als academisch ziekenhuis jonge dokters de gelegenheid moeten kunnen geven om zonder schade en schande het vak te leren.” Want dat is de vrees van Van Leent: dat als een arts-in-opleiding een keer iets niet helemaal goed uitlegt, dat via opnames openbaar wordt en wordt geplaatst op sociale media, waar geen controle over is. “Wij moeten onze coassistenten en arts-assistenten enigszins in bescherming nemen.”

Alternatieven

Van Leent maakt zelden mee dat patiënten het consult willen opnemen, iets waar hij zelf ook niet op zit te wachten, vertelt hij eerlijk. “Maar afhankelijk van de situatie zou ik daar vrede mee kunnen hebben. De vraag snap ik heel goed, ik begrijp dat mensen dit willen, maar ik denk dat je goed alternatieven kunt bieden.” Zo introduceerde hij ooit een formulier met een samenvatting van het consult: namen van de betrokken dokters, de naam van de ziekte en een beschrijving van het behandelplan. Ook de readback-methode ziet hij als een goed alternatief, waarbij je de patiënt vraagt een samenvatting te geven van wat er is besproken. “Dan krijg je als zorgverlener een goed beeld de patiënt van jouw verhaal heeft begrepen. Je kunt nog voorstellen dat de patiënt zelf die samenvatting opneemt. Dan kan ik dat eventueel nog aanvullen. Maar gewoon zeggen: ‘Neem alles maar op’, dat moeten we niet doen.”

Annemijn Aarts, die meewerkte aan de voorlichtingsvideo, erkent dat het een effect heeft als er een opnameapparaatje op tafel ligt. “Je bent bewuster van wat je zegt en hoe je het zegt. Maar we weten uit allerlei onderzoek dat patiënten die hun consult opnemen beter geïnformeerd zijn. Ze hebben meer kennis over hun gezondheid en het kan de gedeelde besluitvorming verbeteren. Het heeft uiteindelijk te maken met vertrouwen. Van arts naar patiënt - dat het niet verder verspreid wordt - en andersom: de patiënt moet kunnen vertrouwen dat jij naar eer en geweten het gesprek voert en goede informatie geeft.” •