Bouw betere fietsenstallingen, geef iedere collega persoonlijk reisadvies en voer niet zomaar betaald parkeren in op locatie AMC. Als het aan een flink aantal medewerkers van Amsterdam UMC ligt. Dat staat in het adviesrapport dat de raad van bestuur kreeg overhandigd na een uniek medewerkersberaad.

Tekst: Jolien van der Kleij - Foto: Martijn Gijsbertsen - Illustratie: Gemma Pauwels

Nooit eerder werd in Nederland op zo’n democratische manier de mening van medewerkers in een organisatie gevraagd. Het initiatief voor dat medewerkersberaad kwam van Berber Kapitein, kinderarts en intensivist. Twee jaar geleden las zij het boek ‘Nu is het aan ons, oproep tot echte democratie’. Daarin legt schrijver Eva Rovers uit hoe burgers cruciaal zijn bij het belichten van vraagstukken waar veel dilemma’s bij komen kijken. Denk bijvoorbeeld aan discussies over windmolens tussen gemeente en burgers. Moraal van het verhaal: als je mensen in gesprek brengt en naar elkaars beweegredenen luistert - zelfs bij het meest polariserende onderwerp - dan kom je er vaak wel uit.

“Perfect voor Amsterdam UMC in zijn missie om een duurzamer ziekenhuis te worden”, dacht Kapitein. “Je kunt het wel van bovenaf bedenken, maar het is belangrijk om te onderzoeken wat medewerkers beweegt.” Kapitein zat al in een Green Team, maar vond dat daar weinig medisch specialisten in zaten. Terwijl die juist medicatie voorschrijven en bepaalde behandelingen opstarten. En daarmee volgens Kapitein een flinke vinger in de pap hebben. Samen met een groep gelijkgestemde specialisten werkte ze een medewerkersberaad uit over de verduurzaming van woon-werkverkeer. Een issue met een relatief hoog aandeel in de CO2-uitstoot van het ziekenhuis. De groep schreef samen een subsidievoorstel, kreeg een innovatiebeurs toegewezen en schakelde met dat bedrag een extern bureau in voor begeleiding.

Te ingewikkeld

Belangrijk punt: een representatieve groep medewerkers selecteren. Met hulp van de afdeling HR werden 150 collega’s geloot op basis van functie, leeftijd, geslacht en woonafstand tot werk. Hen werd gevraagd vier vrijdagmiddagen mee te denken over het woon-werkverkeer. Eén van de 30 collega’s die toezegde, was Anneke Westermann, toen nog werkzaam als oncoloog. “Eerlijk? Ik had er weinig zin in zo vlak voor m’n pensioen”, vertelt ze. “Maar als je vindt dat dingen beter kunnen, dan moet je meedoen. En achteraf vond ik het best wel leuk.” Westermann had naar eigen zeggen makkelijk praten over reizen naar werk. “Ik woon in het centrum van Amsterdam, dus ik ging op de fiets en als het regende met de metro. Ik snap dat niet iedere collega in Amsterdam kan wonen. Als je wilt dat iemand een duurzamer vervoerskeuze maakt, maak die optie dan zo aantrekkelijk mogelijk. Ik heb die fietsregeling weleens opgezocht, maar dacht: te ingewikkeld, laat maar zitten. En de ingang van de fietsenstalling op locatie VUmc vind ik levensgevaarlijk. Je moet bovendien altijd zoeken naar een plek.”

Stoptrein of overstappen

Ook Johan Algra, leidinggevende bij het laboratorium voor gespecialiseerde diagnostiek en onderzoek (LGDO), dacht mee: “Ik reis vanuit de kop van Noord-Holland met het OV naar werk en heb een flinke reistijd.” Toen Algra na de fusie van locatie VUmc naar AMC verhuisde, kostte het hem behoorlijk wat gepuzzel om de meest gunstige route naar zijn nieuwe werkplek te vinden. “Ga ik voor sneller maar vaker overstappen? Of neem ik de stoptrein naar Holendrecht? En dan wel een kwartier wachten op Amstelstation. En welk abonnement is dan logisch? Ik heb nu een goede route en minder reiskosten dan in het begin. Als je dit op grotere schaal toepast, kan dat veel geld schelen.” Johans inbreng leidde tot het idee voor een persoonlijk reisadvies per medewerker.

N

Berber Kapitein

Voor HR-directeur Yolande van der Linden was woon-werkverkeer al een groot thema. Zo lag er een verzoek vanuit de raad van bestuur (rvb) om het woon-werkverkeer op beide locaties te harmoniseren. Er was bovendien een nieuwe cao in de maak. Van der Linden: “Als je gedragsverandering wil, moet je eerst een aantal positieve punten in het nieuwe beleid aanbieden. Dat was voor mij een grote eye opener bij het medewerkersberaad. Dus in plaats van als organisatie beloven dat je met betere fietsfaciliteiten komt, laten zien dat je daadwerkelijk verbeterde fietsenstallingen faciliteert.” Inmiddels zijn er al best wat verbeteringen doorgevoerd, stelt ze. “In de nieuwe cao worden vanaf 1 oktober OV-reizen 100 honderd procent vergoed, fietsers krijgen 18 cent per kilometer en de fietsvergoeding is verdubbeld naar maximaal 1500 euro fiscaal voordeel per drie jaar. Over betaald parkeren op beide locaties moet de rvb nog een besluit nemen. Laten we eerst maar eens investeren in fietsvoorzieningen. Daar werkt de facilitaire dienst nu hard aan.”

Qua laten zien wat je doet, kan de rvb wat Westermann betreft best wel wat zichtbaarder zijn. “Ik heb begrepen dat ze de ‘metroknip’ hebben voorkomen, een plan van de gemeente Amsterdam om de metrolijnen anders in te delen. Dat bleek nadelig voor heel veel medewerkers van Amsterdam UMC, dus zijn ze daarover in gesprek gegaan. Waarom weten we dat niet allemaal? Je kunt als bestuur best wat meer laten zien dat je je best doet voor je mensen. Dan is er ook meer kans op begrip voor andere beslissingen.”

Om tot een breed gedragen advies te komen, volgde nog een raadpleging onder alle medewerkers van Amsterdam UMC. Dat leidde tot bijna 4000 ingevulde vragenlijsten. Die werden verwerkt in het adviesrapport, dat Kapitein eind december overhandigde aan de rvb. “Ik ben enorm trots hoe we dit samen hebben gedaan. Tegelijkertijd ben ik wel ongeduldig. Waarom zijn die verbeterde fietsenstallingen er nog niet? Kan de gemeente alvast wat doen aan de fietspaden rondom locatie AMC?

Kaptein meldt dat gemeente Amsterdam, het BovenIJ, OLVG, UMCG en UMC Utrecht interesse hebben getoond in deze vernieuwende vorm van inspraak. “En ik heb begrepen dat ons bestuur het medewerkersberaad ook wil gaan inzetten in de weg naar een plantaardiger voedingsaanbod. Echt geweldig dat de meerwaarde van het mee laten denken en ontwerpen door medewerkers wordt gezien. En vaker een plek gaat krijgen in de besluitvorming rondom dit soort complexe vraagstukken. •

“Zo’n sterk rechtvaardigheidsgevoel zag ik niet eerder”

Nienke van Schie van bureau Public Mediation begeleidde samen met een collega het medewerkersberaad. Wat viel haar op? “Ik weet niet of het tekenend is voor ziekenhuizen, maar ik vond iedereen zo bevlogen en rekening houdend met elkaar. Jullie voelen heel sterk dat maatregelen rechtvaardig moeten zijn. Met de fiets of OV komen is niet voor iedere collega een optie. En elektrisch rijden financieel voordeliger maken is geen goede oplossing, want niet iedereen kan zo’n auto betalen. Iets aan de ene kant stimuleren, is een relatieve straf voor anderen. Het moet eerlijk zijn voor iedereen. Zo sterk heb ik dat nog niet eerder meegemaakt.”